Δωδεκάνησα: Αγγλοκρατία, Αντίσταση, Ένωση

Συνέχεια από το προηγούμενο

Ε.Μ.Π.Α.
Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης

Ανδρέας Δενεζάκης

Στο πρώτο μέρος του μικρού αφιερώματος του «Ημεροδρόμου» στους αγώνες του λαού της Δωδεκανήσου για την Ένωση με την Ελλάδα, ειδικότερα μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αναφερθήκαμε στην περίοδο του ιταλοκρατίας, η οποία άρχισε το 1912. 

Μετά την γρήγορη διάλυση των ψευδαισθήσεων που δημιουργήθηκαν στους κατοίκους των νησιών για το ρόλο των Ιταλών, άρχισαν οι διώξεις όσων υποστήριζαν την Ένωση, από τις ιταλικές αρχές. Η Μικρασιατική Καταστροφή δυσχαιραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, αφού η Ιταλία εκμεταλλευόμενη την ήττα της Ελλάδας επιδιώκει και αποσπά την πλήρη κυριαρχία της Δωδεκανήσου, με τη Συνθήκη της Λωζάνης. 

Η άνοδος του φασισμού στην Ιταλία και η κατάληψη της εξουσίας από το Μουσολίνι οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη σκλήρυνση των ιταλικων αρχών κατοχής  με στόχο πλέον την «ιταλοποίηση» του πληθυσμού. Παρά τις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες οι Δωδεκανήσιοι δηλώνουν το παρών τους στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, με τη συγκρότηση του Συντάγματος των Δωδεκανησίων, που πολέμησε ηρωϊκά στην πρώτη γραμμή. Το 1941 ιδρύεται με πρωτοβουλία κομμουνιστών που η Αντιφασιστική Στρατιωτική Όργάνωση που μαζί με τις αντίστοιχες οργανώσεις στην Αεροπορία και το Ναυτικό συσπειρώνει το 90% των Ελλήνων στρατιωτών και ένα μεγάλο μέρος πατριωτών αξιωματικών.

Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943 σηματοδοτεί το τέλος της ιταλικής κατοχής. Όμως τη θέση των Ιταλών παίρνουν αμέσως οι Γερμανοί ως το 1945. Το 1945 ενώ η  υπόλοιπη Ελλάδα γιόρταζε την απελευθέρωση της, στα Δωδεκάνησα είχαμε αλλαγή κατακτητή με τους Άγγλους να παίρνουν τη σκυτάλη από τους Γερμανούς…  

 

 Β΄ ΜΕΡΟΣ

Στις 8 Σεπτέμβρη 1943 η Ιταλία συνθηκολογεί, η περίοδος της Ιταλοκρατίας (στο Α΄ΜΕΡΟΣ) στα Δωδεκάνησα έχει λήξει οριστικά. Όχι όμως τα βάσανα και ο αγώνας του λαού. Στο δρόμο για την Ενωση οι Δωδεκανήσιοι γνώρισαν όλη την ένταση του πολέμου, την Γερμανική κατοχή 1943 – 1945 και την Αγγλική κατοχή που κράτησε μέχρι την 31 Μάρτη 1947, ημέρα κατά την οποία κατέβηκε η βρετανική σημαία από την Ρόδο.

Αμέσως μετά τη Συνθηκολόγηση των Ιταλών άρχισε ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα στους Βρετανούς και τους Γερμανούς για τον έλεγχο των Δωδεκανήσων. Οι Βρετανοί αφού απέτυχαν να αποβιβαστούν στη Ρόδο, όπου υπήρχαν ήδη γερμανικά στρατεύματα από τις 11 Σεπτέμβρη, καταλαμβάνουν την Κω και τη Λέρο.

Οι Γερμανοί επιτίθενται στην Κω, στις 3 Οκτώβρη και την καταλαμβάνουν. Στις 12 Νοέμβρη ξεκινάνε οι χερσαίες επιχειρήσεις στη Λέρο, που κράτησαν 4 μέρες και έληξαν με την επικράτηση των Γερμανών, στις 16 Νοέμβρη, μετά από συνεχείς και ανηλεείς βομβαρδισμούς περίπου 50 ημερών. Μέχρι τις 18 Σεπτέμβρη είχαν καταλάβει και τα τελευταία νησιά που ήταν στην κατοχή των συμμαχικών δυνάμεων, την Πάτμο, τους Φούρνους και την Ικαρία.

Ολο το Αιγαίο πέρασε στον έλεγχο του Αξονα μέχρι το τέλος του πολέμου. Η γερμανική κατοχή έφερε πείνα και παραπέρα εξαθλίωση στον δωδεκανησιακό λαό, με διώξεις και εκτελέσεις όσων θεωρούσαν επικίνδυνους.

Το τέλος του πολέμου, η αρχή μιας νέας κατοχής

Την Τρίτη 8 Μάη 1945, την ημέρα που το Βερολίνο έπεφτε στα χέρια του Κόκκινου Στρατού, ο Γερμανός διοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων Δωδεκανήσου, Οτο Βάγκνερ, υπογράφει, στη Σύμη, την παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και παραδίδει στον Αγγλο στρατηγό Φ. Μόφφατ τα Δωδεκάνησα.

Ο Δωδεκανησιακός λαός χαιρέτησε με ενθουσιασμό, για άλλη μια φορά, τον ερχομό των Αγγλων. Γρήγορα όμως οι ελπίδες του διαψεύστηκαν. Οι Αγγλοι είχαν άλλα σχέδια για τα Δωδεκάνησα. Κράτησαν σε ισχύ την ιταλική φασιστική νομοθεσία, την εφάρμοσαν σκληρά και όπου τον εύρισκαν ελλιπή, με προκηρύξεις της βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης συμπλήρωναν τον φασιστικό νόμο. Οι Ιταλοί έμειναν στις θέσεις τους, οι δοσίλογοι υποστηρίχτηκαν. Το μεγάλο ζήτημα της Ενωσης αποκαλύφθηκε πως όχι μόνο δεν ήταν λυμένο, αλλά αντίθετα οι Αγγλοι δούλευαν για μια μόνιμη παραμονή τους στην περιοχή, υποδαυλίζοντας κινήσεις για αυτονόμηση της Δωδεκανήσου.

Η ίδρυση του ΕΜΠΑ

Δωδεκανήσιοι αγωνιστές γυρίζουν σιγά – σιγά από την Μέση Ανατολή στα νησιά. Το ΚΚΕ αποφασίζει και ιδρύει τον Ιούλη του 1945 Κομμουνιστική Οργάνωση στη Ρόδο. Η συνεχιζόμενη πολιτική των Αγγλων γεννά το ζήτημα την ανάγκη να δημιουργηθεί μια παλλαϊκή Οργάνωση Αντίστασης. Ετσι στα τέλη του 1945 γεννιέται το Εθνικό Μέτωπο Πανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης, το θρυλικό ΕΜΠΑ, που δεν άργησε να ριζώσει σε όλα τα νησιά.

 

Ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του ΕΜΠΑ, ο Πάνος Μιχαηλίδης διηγείται:

«Με την καινούργια κατοχή, ο λαός μας διαπίστωνε πως και το ζήτημα της Ενωσης δεν ήταν λυμένο Πράγματι, οι πράκτορες των Αγγλων, με τη συμπαράσταση και δικών μας καλοθελητών Δωδεκανησίων, προπαγάνδιζαν την ιδέα της ασύμφορης, για τον Δωδεκανησιακό λαό, Ενωσης με την μητέρα Ελλάδα, την ψωροκώσταινα, και διέδιδαν ότι η καλύτερη λύση θα ήταν μια κάποια μορφή αυτονόμησης υπό την κυριαρχία των Αγγλων.

Ο λαός δυσφορούσε και αγανακτούσε και έμπαινε θέμα, αυτή η δυσφορία και αγανάκτηση να πάρει κάποια συγκεκριμένη μορφή. Μπήκε έτσι το ζήτημα ίδρυσης μιας παλλαϊκής οργάνωσης, που θα ενσάρκωνε τις καλύτερες ελληνικές παραδόσεις της Δωδεκανήσου. Ετσι γεννήθηκε, στα τέλη του 1945 με αρχές του 1946, το ΕΜΠΑ με σκοπούς:

– Να συνενώσει, να οργανώσει και να καθοδηγήσει τον δωδεκανησιακό λαό για την άμεση και οριστική ένωσή του με τη μητέρα Ελλάδα.

– Να εξασφαλίσει, κάτω από την αγγλική κατοχή, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.

– Να καλυτερεύσει το βιοτικό επίπεδο και να ανεβάσει το εκπολιτιστικό επίπεδο του λαού.

Με τέτοιο περιεχόμενο εθνικο-πατριωτικό κάλεσε όλους τους Δωδεκανήσιους να μπουν στην οργάνωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και γρήγορα δένονται οργανωτικά τα νησιά, οι πόλεις και τα χωριά. Και πράγματι είχε απήχηση σε παράγοντες, σε πατριώτες από όλες τις παρατάξεις.

Κυκλοφόρησε προκηρύξεις, που ξεσκέπαζαν τις ενέργειες εις βάρος της εθνικής υπόστασης του λαού και του ψωμιού του. Με συνθήματα και κινητοποιήσεις, πέτυχε να καλυτερεύσει τον επισιτισμό του. Κυκλοφόρησε την παράνομη εφημερίδα «ΕΝΩΣΗ«, που αγαπήθηκε και διαβαζόταν πλατιά, γιατί ήταν το μοναδικό φύλλο που έβγαινε στα νησιά χωρίς εγγλέζικη λογοκρισία και σάλπιζε την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Τότε στα Δωδεκάνησα δεν υπήρχε γραφομηχανή με ελληνικά γράμματα. Η λύση δόθηκε με τη χρήση της γραφομηχανής, που είχαν φέρει οι Αγγλοι και τη χρησιμοποιούσε στρατιωτική διοίκηση και ο δήμος. Αλλά και το υπόλοιπο υλικό εκτύπωσης προερχόταν από τους Αγγλους, ενώ ρόλο πολυγράφου έπαιζε ένα τάβλι.

Το ΕΜΠΑ δούλεψε με όλες του τις δυνάμεις για τη σωματειακή οργάνωση του λαού και παρά την αντίδραση των Αγγλων πέτυχε την αναγνώριση απ” αυτούς πολλών εργατικών και επαγγελματικών σωματείων. Γι” αυτή τη δράση, το ΕΜΠΑ δέχτηκε πολλές φορές τα χτυπήματα των Αγγλων καταχτητών και τη συγκεντρωμένη προσπάθεια για τη διάλυσή του, σύλληψη των στελεχών του κλπ.

Ο Λευτέρης Διακογιάννης στο βιβλίο «Οι Ανυπότακτοι της Σύμης» που κατέγραψε και έσωσε ο γιός του, Γιάννης, καταγράφει τις αναμνήσεις του:

«Στο νησί, από τους πρώτους που συνάντησα με την επιστροφή μου ήταν ο Θοδωρής Χατζηστρατής. Είχα να τον δω από τότε που χωρίσαμε. Εκείνος είχε πάει στο Ναυτικό και εγώ στην Αεροπορία. Μια μέρα εκεί που περπατάγαμε προς τα χαλατά – αυτά τα γκρεμισμένα σπίτια από τους βομβαρδισμούς – με τον Θοδωρή, τον αδελφό του τον Φανούρη, το Γιάννη και το Μίμη Κορδώνη, τον Αργύρη Γιαλλουράκη κι άλλους, μου πρότειναν να μπω στο ΕΜΠΑ.

Κουβεντιάσαμε και μου είπαν ότι «στόχος είναι να φύγουν οι Εγγλέζοι και να ενωθούν τα νησιά με την Ελλάδα. Να πολεμηθεί η φτώχεια. Να φύγουν από τις υπηρεσίες οι δοσίλογοι, να ανασάνει ο κόσμος». Οι περισσότεροι είχαν κλειστεί στα σύρματα και ήταν κομμουνιστές. Τους είπα «να ξέρετε ότι εγώ δεν είμαι κομμουνιστής. Και πρόσθεσα: Αφού ο στόχος είναι η απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, να συνεργαστούμε».

Ετσι προχωρήσαμε σε κοινές ενέργειες π.χ. στο Μοναστήρι του Πανορμίτη την ημέρα της Πεντηκοστής, όπου έρχονται πολλοί ξένοι. Από το βράδυ οι μισοί είχαν πάει εκεί και βάφανε τους τοίχους με συνθήματα με μπλέ χρώμα για Ενωση. Οι άλλοι μισοί φέραμε και πετάξαμε – κρυφά από τους Εγγλέζους – προκηρύξεις. Οι μπιεμέδες (British Military Administration) έψαχναν κυρίως τους Ροδίτες για να βρουν ποιοι έφεραν τις προκηρύξεις. Είχαν και έναν επικεφαλής Τουρκοκύπριο αλλά άκρη δεν βγάζανε…

… Θυμάμαι χαρακτηριστικά αυτό που συνέβη στις 8 Μαΐου του ’46 στο μητροπολιτικό Ναό του Αη Γιάννη, στην επέτειο ενός χρόνου από την παράδοση των νησιών στους Συμμάχους, ουσιαστικά στους Εγγλέζους…

Η δοξολογία ήταν προγραμματισμένη παρουσία του Αγγλου ταξίαρχου Μόφφατ, του στρατηγού Τσιγάντε, Γάλλων, Αγγλων… Μέσα στον Αη Γιάννη είχαν βάλει προκλητικά δυό τεράστιες σημαίες, μια αμερικανική και μια βρετανική. Πλάι τους ήταν μια μικρή ελληνική. Τα παιδιά των «συρμάτων», οι περισσότεροι μέλη του ΕΜΠΑ, διαμαρτυρήθηκαν και σωστά γιατί δεν υπήρχε στον Αη Γιάννη και η ρώσικη σημαία…

Τότε, ο Φανούρης Χατζηστρατής, ο αδελφός του Θοδωρή, κι εγώ βρήκαμε τη λύση. Κατεβάσαμε οι δυό μας τις ξένες σημαίες. Και στη θέση τους βάλαμε μεγαλύτερες ελληνικές…

Η Ενωση

Στο Παρίσι στις 27 Ιούνη 1946, στο Συμβούλιο των Υπουργών των Εξωτερικών των τεσσάρων νικητριών Δυνάμεων (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και Σοβιετική Ενωση) αποφασίζεται ομόφωνα να ενσωματωθούν τα Δωδεκάνησα στο ελληνικό κράτος.

Η απόφαση γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό. Στις 10 Φλεβάρη 1947 υπογράφεται στο Παρίσι συνθήκη ειρήνης με την Ιταλία η οποία εκχωρεί που ανάμεσα στα άλλα η Ιταλία στην Ελλάδα με πλήρη κυριαρχία τα νησιά της Δωδεκανήσου και τις παρακείμενες νησίδες.

Στις 31 Μάρτη 1947 ο Αγγλος διοικητής των Δυνάμεων Κατοχής Δωδεκανήσου ταξίαρχος Α.Σ. Πάρκερ παραδίδει τη Στρατιωτική Διοίκηση στον αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη.

Ο Γραμματέας του ΕΜΠΑ Μανώλης Παπαναστασίου, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Δωδεκανησιακό Βήμα» δηλώνει, ανάμεσα στα άλλα:

«Ο πρώτος και κυριότερος σκοπός μας, η ένωση με την Ελλάδα, βρίσκεται στην πραγματοποίησή του. Το Ε.Μ.Π.Α. χαιρέτισε με ενθουσιασμό την παράδοση της Διοίκησης των νήσων στις Ελληνικές Αρχές. Ελπίζουμε ότι μέσα στο μήνα Μάιο, την Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση των Νησιών, θα διαδεχθεί η πολιτική τέτοια και ότι στο μικρό αυτό διάστημα θα γίνει γόνιμη δουλειά για την απόδοση ελευθερίας και δικαιοσύνης στο Δωδεκανησιακό λαό.

Οι διάφοροι κατακτητές που πέρασαν από τον τόπο μας δεν πολέμησαν μονάχα το εθνικό μας φρόνημα. Χτύπησαν τη θρησκεία μας, τη γλώσσα μας, τα ήθη και τα έθιμά μας, αλλά κυρίως επεδίωξαν και την ολοκληρωτική οικονομική εξαθλίωσή μας. Πλάι στην ταπείνωση και η στέρηση.

… πρέπει αμέσως να διανεμηθούν μια σειρά είδη, που να ικανοποιούν τις ανάγκες της διατροφής και της ένδυσης του πεινασμένου και γυμνού Λαού μας.

… Πρέπει να πολεμηθεί η ιδέα ότι η Ενωση των Νησιών μας προσθέτει 12 ξερούς βράχους στην Ελλάδα. Αυτό είναι ψέμα. Η Ρόδος, η Κως, η Κάρπαθος είναι πλούσια νησιά σε γεωργικά προϊόντα και η ανάπτυξη της παραγωγής και η καλή τοποθέτησή τους στις αγορές της Ελλάδας θα φέρει στον τόπο μια οικονομική άνθιση. Τα άλλα νησιά μας διαθέτουν τους καλύτερους ψαράδες και σφουγγαράδες. Μαζί με τα σχετικά μηχανήματα κι εργαλεία, που πρέπει να εισαχθούν, χρειάζεται κι η εφαρμογή των βασικών ελληνικών νόμων περί σωματείων για την ελεύθερη ανάπτυξη της συνδικαλιστικής δράσης και συνεταιριστικής οργάνωσης του Λαού μας. Πρέπει να εξασφαλιστεί το δικαίωμα του Λαού μας στη δουλειά, τη χαρά, τον πολιτισμό…»

Ο Πάνος Μιχαηλίδης σε συνέντευξή του στο Ριζοσπάστη θυμάται:

«Το ΕΜΠΑ, έδρασε επί 15 μήνες. Με την άφιξη της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης τον Μάρτη του 1947, βγήκε ντεφάκτο στη νομιμότητα. Μάλιστα, κάναμε υποδοχή στον στρατιωτικό διοικητή ναύαρχο Ιωαννίδη. Ο γραμματέας ο Μανώλης Παπαναστασίου συναντήθηκε μαζί του για τον συγχαρεί και να του εκθέσει τις απόψεις της οργάνωσης για την κατάσταση στα Δωδεκάνησα. Υπέβαλε, μάλιστα, αίτημα για νομιμοποίηση της εφημερίδας μας. Επίσης είχαμε επαφή με τον εκπρόσωπο του διοικητή, έναν ταγματάρχη της Χωροφυλακής για το θέμα των δοσίλογων και των ανθελληνικών στοιχείων. Η απάντηση δεν άργησε να έρθει. Στις 13 Μάη 1947 αρχίζουν οι συλλήψεις, 43 μέρες μετά την άφιξη του Ιωαννίδη. Η κατηγορία ήταν ότι είμαστε μέλη της παράνομης οργάνωσης που είχαμε σκοπό να κάνουμε εμφύλιο πόλεμο.

Συλλάβανε πέντε μέλη της επιτροπής του ΕΜΠΑ. Ομως, είχαν δυσκολίες να προχωρήσουν σε δίκη, γιατί όλοι μας είχαμε μια ιστορία. Ηταν δύσκολο γι” αυτούς να μας καταδικάσουν. Κάναμε απεργία πείνας, ζητώντας να γίνει το δικαστήριο, καθώς ήμασταν σίγουροι ότι θα αθωωθούμε, αφού το μόνο που κάναμε ήταν πατριωτική δράση. Ετσι, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Ρόδου, με βούλευμα της 9ης Ιούλη 1947, κηρύσσει «εαυτόν αναρμόδιον» και μας παραπέμπει στο στρατοδικείο «δοθέντος ότι η Δωδεκάνησος τυγχάνει χώρα εχθρική Στρατιωτικώς υπό της Ελλάδας κατεχόμενη». Στο έκτακτο στρατοδικείο παραπεμπόμαστε για εσχάτη προδοσία. Οι αντιδράσεις από έξω ήταν τόσο έντονες και αναγκάστηκε να έρθει στη φυλακή για να μας δει ο ίδιος ο στρατιωτικός διοικητής, ο οποίος και μας πρότεινε να μπούμε στο καράβι να φύγουμε από τη Ρόδο για να κλείσει η υπόθεση. Φυσικά, και δε δεχτήκαμε να πάμε εξορία στην …Ελλάδα.

Δικαστήκαμε στις 12 Δεκέμβρη 1947. Στη δίκη βάλαμε τις φωνές, γιατί ήμασταν χωρίς δικηγόρους και διορίζει ο στρατοδίκης αυτεπάγγελτα, οι οποίοι αναλώθηκαν σε φιλολογίες. Για μάρτυρες κατηγορίες είχαν μόνο ασφαλίτες, δε βρήκαν κανένα Δωδεκανήσιο. Ο επίτροπος πρότεινε θάνατο. Πριν τη σύσκεψη του δικαστηρίου, σηκώνεται ο πρόεδρος και μας ρωτάει αν αποκηρύττουμε τον Μάρκο και το Δημοκρατικό Στρατό. Η άρνησή μας τον εκνεύρισε. Η απόφαση ήταν ισόβια και 20 χρόνια. Στη συνέχεια, μας πήραν ένα βράδυ ξαφνικά από τις φυλακές και μας πήγαν στον Πειραιά. Μείναμε στο Μεταγωγών περίπου ένα μήνα και στη συνέχεια μας στείλανε στη Γιούρα, όπου και μείναμε περίπου 12 χρόνια. Είχε γίνει το 1953 αναθεώρηση της δίκης, όπου μειώθηκαν οι ποινές. Μετά την καταδίκη μας έγιναν και άλλες συλλήψεις γνωστών αριστερών, 30 περίπου, που τους στείλανε εξορία στην Ικαρία». Ανάμεσά τους ο Θοδωρής Χατζηστρατής που υπέστη μεσαιωνικά βασανιστήρια στην Μακρόνησο. Δεν τον λύγισαν, αλλά κατάφεραν να τον τρελάνουν, κατέρρευσε η υγεία του και κατέληξε στο ψυχιατρείο της Λέρου μέχρι τον θάνατό του.

Με την εγκατάσταση της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης στη Ρόδο, το 1947, ήρθε και η νοοτροπία του μεταδεκεμβριανού κράτους και το ΕΜΠΑ τέθηκε σε διωγμό. Τα στελέχη του Παρασκευάς Φουντουραδάκης, Μανώλης Παπαναστασίου, Πάνος Μιχαηλίδης, Γιώργος Βεργωτής και Νικήτας Γιαννικάκης καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές για εσχάτη προδοσία και δεκάδες άλλοι πήραν το δρόμο της εξορίας, μέχρι περίπου το 1960.

Πηγές:
Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας – Γ. Κορδάτου
«Οι Ανυπότακτοι της Σύμης», Εκδόσεις Προσκήνιο
Εφημερίδα Ριζοσπάστης
Εφημερίδα Καθημερινή

 

Advertisement

Δωδεκάνησα: Ο δρόμος για την Ενωση, Καλαί: Ο δρόμος προς της Δύση

Βίοι και χρόνοι παράλληλοι από τις εσχατιές της Ευρώπης στους κολασμένους της Δύσης. Ή πώς οι αποικιοκρατικές πολιτικές πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα στην καρδιά των χωρών που τις ασκούν.

Η είδηση σημερινή:

Βρετανία και Γαλλία κάλεσαν τα κράτη-μέλη της ΕΕ να ασχοληθούν με την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μεταναστευτικής κρίσης στο Καλαί.

Στην εφημερίδα Telegraph της Κυριακής, η υπουργός Εσωτερικών Τερέσα Μέι και ο γάλλος ομόλογός της Μπερνάρ Καζνέβ δήλωσαν ότι η κατάσταση αποτελεί μια «παγκόσμια μεταναστευτική κρίση».

«Η κατάσταση δεν αποτελεί θέμα μόνο των δύο κρατών μας» γράφουν οι δύο υπουργοί Εσωτερικών. «Πρόκειται για προτεραιότητα, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε διεθνές επίπεδο».

«Πολλοί από τους μετανάστες στο Καλαί που επιχειρούν να διασχίσουν τη Σήραγγα έφτασαν ως εδώ από την Ιταλία, την Ελλάδα ή άλλες χώρες» σημειώνουν. Καλούν την Ιταλία, την Ελλάδα και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν την ευθύνη και να σταματήσουν τη μεταναστευτική ροή.

«Γι’ αυτό πιέζουμε τα άλλα κράτη-μέλη και όλη την ΕΕ να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα στη βάση του» επισημαίνουν.

Σε κείμενό τους στην Telegraph, προειδοποιούν ότι οι μετανάστες που έχουν στόχο να κάνουν το «απεγνωσμένο» ταξίδι σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής πρέπει να γνωρίζουν ότι «οι δρόμοι της Βρετανίας δεν είναι στρωμένοι με χρυσάφι».

Τις τελευταίες εβδομάδες, χιλιάδες μετανάστες έχουν επιχειρήσει να διασχίσουν τη σήραγγα της Μάγχης στη βόρεια Γαλλία, με στόχο να φτάσουν στη Βρετανία.

Γαλλία και Βρετανία συμφώνησαν στη λήψη αυξημένων μέτρων στη σήραγγα της Μάγχης. Ανάμεσα στα μέτρα περιλαμβάνεται παρακολούθηση με CCTV, ενίσχυση των γαλλικών δυνάμεων και τοποθέτηση φράχτη. Τα μέτρα συμφωνήθηκαν την Παρασκευή, σε τηλεφωνική συνομιλία που είχαν ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον και ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ.

Περισσότεροι από 600 αστυνομικοί των μονάδων αποκατάστασης της τάξης έχουν σταλεί στο Καλαί για να συνεργαστούν με την τοπική αστυνομία.

Παράλληλα, η Βρετανία θα χρηματοδοτήσει την πρόσληψη ιδιωτικών φρουρών που θα προστεθούν στην ήδη υπάρχουσα δύναμη που βρίσκεται στην περιοχή.

Φυσικά όταν η Ελλάδα ζητούσε βοήθεια στα σύνορα της Ε.Ε. οι μεγάλες δυνάμεις περί άλλων τύρβαζαν. Και γιατί όχι; Ποιος ενδιαφέρεται για μια αποικία χρέοους που, τα ευάλωτα θαλάσσια σύνορα της, στον όχι και τόσο παρελθοντικό ιστορικό χρόνο, τελούσαν υπό πραγματική κατοχή και υπέστησαν οργανωμένη προσπάθεια αφελλήνισης. Ο δρόμος για την Ένωση με τη μητρίδα που φέρεται σα μητριά ήταν μακρύς και επώδυνος.

Η περίοδος της ιταλοκρατίας

Από τα μέσα του 17ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία μπαίνει στη τελική φάση της παρακμής της. Αλλεπάλληλες κρίσεις μαστίζουν την «γερασμένη» οικονομία της. Η φεουδαρχία ολοκληρώνει τον κύκλο της. Στην κεντρική Ευρώπη αναδύονται νέες μεγάλες και ισχυρές δυνάμεις. Η Αστική τάξη μετά από επαναστατικές διαδικασίες δημιουργεί νέα, ιδιαίτερα αναπτυγμένα κράτη, διψασμένα για νέα εδάφη, καινούργιες αγορές και ανοιχτούς εμπορικούς δρόμους. Για τους επόμενους δύο αιώνες ο ιμπεριαλισμός επιδιώκει πότε τον διαμελισμό και πότε την ισχυροποίηση της εξασθενημένης αυτοκρατορίας, μέσα στα πλαίσια των σφοδρών ανταγωνισμών που αναπτύσσονται ανάμεσα στους κύριους εκπροσώπους του.

Στα εδάφη της υπό κατάρρευση αυτοκρατορίας ξεσπούν μεγάλες εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις, με αποτέλεσμα την ίδρυση ανεξάρτητων εθνικών κρατών. Η τύχη των εδαφών που απελευθερώνονται ή πρόκειται να ανεξαρτητοποιηθούν από το Οθωμανικό κράτος καθώς και εκείνων που διεκδικούν να προσαρτήσουν τα νέα κράτη που έχουν δημιουργηθεί, αποτελεί το «Ανατολικό Ζήτημα». Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, δεν καταφέρνει να συμπεριλάβει στην επικράτειά του αρκετές ελληνικές περιοχές, ανάμεσά τους τα Δωδεκάνησα, παρά την μεγάλη και έντονη συμβολή των κατοίκων τους στην Ελληνική Επανάσταση.

Ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από τις διεκδικήσεις Ελλήνων, Σέρβων και Βουλγάρων στα Βαλκάνια επιλύθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912 – 1913, με τους οποίους η Ελλάδα προσάρτησε τη Νότια Ηπειρο, το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, την Κρήτη και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου.

Η Ιταλική κατοχή στα Δωδεκάνησα

Με στόχο την προσάρτηση της Λιβύης, η Ιταλία στις 28 Σεπτέμβρη του 1911 στέλνει τελεσίγραφο στην τουρκική κυβέρνηση κατηγορώντας τις τουρκικές αρχές της Τριπολίτιδας και της Κυρηναϊκής για πράξεις εχθρότητας κατά των Ιταλών και των ιταλικών συμφερόντων. Η Τούρκοι αρνούνται να δεχθούν τις τελεσιγραφικές αξιώσεις των Ιταλών και την επομένη, 29 Σεπτέμβρη, η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στην Τουρκία. Στις 4 Νοέμβρη αποβιβάζει στρατεύματα στην Τρίπολη και την Κυρηναϊκή, διευρύνει το πεδίο μάχης και βομβαρδίζει τουρκικές θέσεις στην Πρέβεζα, τη Βηρυτό και τα Δαρδανέλια.

Με τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο έτοιμο να ξεσπάσει, οι Ιταλοί πραγματοποιούν απόβαση, στις 5 Μάη 1912, στη Ρόδο και στη συνέχεια καταλαμβάνουν όλα τα Δωδεκάνησα.

Οι Δωδεκανήσιοι υποδέχονται τους νέους καταχτητές με ενθουσιασμό, θεωρώντας ότι οι Ιταλοί ήρθαν σαν απελευθερωτές και με βάση τις υποσχέσεις τους ήρθε η ώρα της πολυπόθητης Ενωσης με την Ελλάδα. Σύντομα αναλαμβάνουν δράση για την προώθηση της υπόθεσής τους και τον Ιούνη του 1912 στέλνουν τα νησιά αντιπρόσωπους στην Πάτμο, στην μονή Ιωάννου Θεολόγου, όπου οργανώνεται ένα Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο από τις 3 έως 6 Ιουνίου (16 – 19 Ιούνη – νέο ημερολόγιο), οι Σύνεδροι ανακηρύσσουν τα νησιά αυτόνομα και τα ονομάζουν «Πολιτεία του Αιγαίου», με στόχο την Ενωσή τους με την Ελλάδα και συντάσσουν και υπογράφουν σχετικό Ψήφισμα που ανάμεσα σε άλλα αναφέρει:

«Ψήφισμα του Εθνικού Πανδωδεκανησιακού Συνεδρίου

(Πάτμος, Ιούνιος 1912)

Το Κοινόν των Νησιωτών του Αιγαίου, αποτελούμενον εκ των πληρεξουσίων των υπό της Ιταλίας καταληφθεισών νήσων, συνελθόν εν Πάτμω κατ’ εντολήν του Ελληνικού Λαού, ψηφίζει:

Α. Ευχαριστεί κατά πρώτον τους ιταλούς, διότι πιστεύει ότι η επέμβασίς των ήτο ευεργετική και αι υποσχέσεις των ειλικρινείς.

Β. Διαδηλοί την στερρεάν απόφασιν του λαού των χριστιανικών τούτων νήσων, όπως υποστή πάσαν θυσίαν, ίνα μη επανέλθη υπό το καταλυθέν τουρκικόν καθεστώς.

Γ. Διακηρύσσει τον προαιώνιον εθνικόν των Νησιωτών πόθον της ενώσεως αυτών μετά της μητρός των Ελλάδος.

Δ. Κηρύσσει μέχρι της εθνικής αποκαταστάσεως των Δωδεκανήσων, την πλήρη αυτονομίαν των απελευθερωθεισών νήσων.

Ε. Ονομάζει το σύνολον των ούτω αυτονομουμένων νήσων «Πολιτεία του Αιγαίου».

Το ψήφισμα υπέγραψαν οι πληρεξούσιοι εκπρόσωποι: K. Aρβανιτόπουλος από την Κάσο, Γεωργιος Δρακίδης από τη Ρόδο, Ι Αμπελάς από τη Λέρο, Γ. Πρωτόπαπας από την Κάρπαθο, N. Πετρίδης από τη Σύμη, Σ. Kογιόπουλος από την Κω, M.M. Mαλανδράκης από την Πάτμο, Π.I. Πιπίνος από τη Xάλκη, ιερομόναχος Μακάριος από την Τήλο, M. Oλυμπίτης από την Κάλυμνο, N. Πετρίδης από τη Nίσυρο.

Ο επικεφαλής των ιταλικών στρατευμάτων κατοχής, και πρώτος κυβερνήτης της Δωδεκανήσου, αντιστράτηγος Τζιοβάνι Αμέλιο, αρνήθηκε αμέσως να παραλάβει το αντίγραφο του ψηφίσματος, διαλύοντας τις αυταπάτες των κατοίκων και σκορπώντας την απογοήτευση. Αντί γι’ αυτό ξεκίνησαν οι διώξεις, παρακολουθήσεις, φυλακισμοί και εξορίες εναντίον των μελών της Δημογεροντίας, της εκκλησίας, της Παιδείας και της διανόησης των νησιών. Οσοι μιλούσαν για ένωση με την Ελλάδα κυνηγήθηκαν αμείλικτα από τους Ιταλούς.

Αμέσως μετά τον Πρώτο παγκόσμιο Πόλεμο, με τη Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιούνη – 10 Αυγούστου 1920) επικυρώνεται, ανάμεσα στα άλλα, η διμερής συμφωνία Ιταλίας και Ελλάδας του 1919 (Συμφωνία Τιττόνι – Βενιζέλου) με την οποία η Ιταλία παραχωρούσε τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα. Ωστόσο η ήττα της χώρας και η Μικρασιατική Καταστροφή που ακολούθησε, το 1922, έδωσε την ευκαιρία στους Ιταλούς να ακυρώσουν τις συμφωνίες. Με την Συνθήκη της Λωζάνης (1923 – 1924) τα Δωδεκάνησα παραχωρούνται στην Ιταλία. Αμέσως ξεκινάει η προσπάθεια ιταλοποίησης των νησιών.

Στις 28 – 31 Οκτώβρη 1922 παίρνουν την εξουσία στην Ιταλία οι φασίστες με τον Μπενίτο Μουσολίνι. Τον Αύγουστο του 1923 αποστέλλεται και αναλαμβάνει διοικητής Δωδεκανήσων ο στρατηγός Μάριο Λάγκο και το 1937 ορίζεται διοικητής ο στρατάρχης Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκκι, ο οποίος δηλώνει έκπληκτος για το γεγονός ότι οι νησιώτες μιλούν ακόμα ελληνικά! Τα Δωδεκάνησα μετονομάζονται σε Isole Italiane dell’ Egeo («Ιταλικά Νησιά του Αιγαίου»).

Τον Σεπτέμβρη του 1928 ο Ελληνας πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει στη Ρώμη Πενταετές Σύμφωνο Φιλίας με τον Μουσολίνι και στο πλαίσιο Συνέντευξης Τύπου που έδωσε στη Ρώμη, απαντάει σε ερώτηση σχετική με το θέμα των Δωδεκανήσων πως τέτοιο θέμα μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας δεν υφίσταται, παρά μόνο υφίσταται μεταξύ Ιταλών και Δωδεκανησίων. Υπογράμμισε ότι η Ελληνική γραμμή στο θέμα είναι η ίδια με αυτή που ακολουθείται και στο Κυπριακό, θέμα που ποτέ δεν επηρέασε αρνητικά τις άριστες ελληνο-βρετανικές σχέσεις. 

Το 1937 η ελληνική γλώσσα χαρακτηρίζεται «τοπική γλώσσα» (lingua locale) και επιβάλλεται σχολικός κανονισμός ο οποίος όριζε ότι η ελληνική γλώσσα θα διδασκόταν χωρίς βιβλία, προαιρετικά, μόνο στις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Παράλληλα άρχισε να διδάσκεται υποχρεωτικά και το μάθημα της «φασιστικής αγωγής» (cultura fascista). Πολλοί γονείς προτιμούν να κρατήσουν τα παιδιά μακριά από το σχολειό ώστε να μην ιταλοποιηθούν. Αυτή την εποχή σε όλα τα νησιά τολμηροί εκπαιδευτικοί και παπάδες οργανώνουν «κρυφά σχολειά» σε σπίτια και εκκλησιές όπου διδάσκουν, παράνομα, ελληνικά, σε αρκετά παιδιά.

Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος

Στις 28 Οκτώβρη 1940 η Ελλάδα δέχεται την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας και έτσι μπαίνει στον πόλεμο. Η Δωδεκανησιακή παροικία ενθουσιάζεται και με επικεφαλής την Δωδεκανησιακή Νεολαία Αθηνών ζήτησε να επιτραπεί η εθελοντική κατάταξη στον ελληνικό στρατό Δωδεκανησίων εθελοντών, παρόλο που είχαν ιταλική υπηκοότητα. Οι Δωδεκανήσιοι θεώρησαν ότι ήταν μια καλή ευκαιρία για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και την ένωσή της με την Ελλάδα. Το αίτημα γίνεται δεκτό και στις 23 Νοέμβρη 1940 συγκροτήθηκε το Σύνταγμα Δωδεκανησίων. Ο υπολοχαγός Μάρκος Κλαδάκης, που γεννήθηκε στη Σύμη, αναλαμβάνει την οργάνωσή του.

Κρίθηκαν ικανοί 1.586 εθελοντές, εκπαιδεύτηκαν ως τυφεκιοφόροι και πολυβολητές και στις 12 Φλεβάρη του 1941 μεταβαίνουν στο Αλβανικό Μέτωπο, στην πρώτη γραμμή, όπου αρχίζουν να γράφουν ένδοξες σελίδες ιστορίας.

Ο Μάρκος Κλαδάκης καταγράφει την σύνθεση του Συντάγματος Δωδεκανησίων, ανά νησί, ως εξής:

Αστυπάλαια 12, Κάλυμνος 433, Κάρπαθος 309, Κάσος 25, Καστελλόριζο 48, Κως 109, Λειψοί 3, Λέρος 98, Νίσυρος 67, Πάτμος 20, Ρόδος 126, Σύμη 262, Τήλος 8, Χάλκη 9, κάτοικοι εξωτερικού 57.

Στο ελληνοαλβανικό μέτωπο η φασιστική Ιταλία ηττήθηκε, τα ιταλικά στρατεύματα οπισθοχώρησαν στο εσωτερικό της Αλβανίας. Η περήφανη νίκη δεν ήταν αρκετή. Το Απρίλη του 1941 ακολούθησε η γερμανική εισβολή και μέχρι το τέλος του Μάη η Ελλάδα βρέθηκε κάτω από την τριπλή κατοχή, των Γερμανών, Ιταλών και Βούλγαρων κατακτητών.

Ο λαός οργανώνει την Εθνική Αντίσταση, δημιουργεί Αντιστασιακές Οργανώσεις με βασικό κορμό το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Πολλοί Δωδεκανήσιοι πατριώτες, μαζί με νησιώτες του Βορείου Αιγαίου και την Κύπρο, πρόσφυγες από όλη την Ελλάδα, με όλα τα μέσα καταφθάνουν στη Μέση Ανατολή, κατατάσσονται στις ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής όπου συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη ενός ισχυρού ελληνικού απελευθερωτικού κινήματος, που απέβλεπε στην υποστήριξη της πάλης του υπόδουλου λαού μας και στη βοήθεια του συμμαχικού αγώνα.

Στις 10 Οκτώβρη του 1941, με πρωτοβουλία λίγων κομμουνιστών που είχαν καταταγεί στο στρατό της Μέσης Ανατολής και με επικεφαλής τον Γιάννη Σάλα, ιδρύεται η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ) με σκοπούς: 1. Την δημιουργία αντιφασιστικά διαπαιδαγωγημένου στρατού, που θα έπαιρνε μέρος το ταχύτερο δυνατό στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων κατά των χιτλεροφασιστών. 2. Ο στρατός αυτός, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, να αποβιβαστεί στην Ελλάδα για να βοηθήσει τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό να ολοκληρώσει την απελευθέρωση της χώρας και 3. Ο στρατός αυτός, σεβόμενος τη βούληση του ελληνικού λαού, να αντισταθεί σε κάθε προσπάθεια των φασιστικών στοιχείων να επιβάλλουν με τη βία καθεστώς αντίθετο προς τη θέληση του λαού.

Σύντομα ιδρύθηκαν αντίστοιχες Αντιφασιστικές οργανώσεις στο Ναυτικό (ΑΟΝ) και την Αεροπορία (ΑΟΑ). Και οι τρεις οργανώσεις μαζί συσπείρωσαν στις γραμμές τους το 90% των στρατιωτών, των ναυτικών και των αεροπόρων, καθώς και πολλούς πατριώτες αξιωματικούς και υπαξιωματικούς.

Στις 8 Σεπτέμβρη 1943 η Ιταλία συνθηκολογεί, η περίοδος της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα έχει λήξει οριστικά. Όχι όμως τα βάσανα και ο αγώνας του λαού. Στο δρόμο για την Ενωση οι Δωδεκανήσιοι γνώρισαν όλη την ένταση του πολέμου, την Γερμανική κατοχή 1943 – 1945 και την Αγγλική κατοχή που κράτησε μέχρι την 31 Μάρτη 1947, ημέρα κατά την οποία κατέβηκε η βρετανική σημαία από την Ρόδο.

Για όσους έχουν ασθενή μνήμη…

…και αγνοούν ή νοσταλγούν τον ναζισμό, ιδού μια διδακτική ιστορία θάρρους:

Πρόσφατα πέθανε μια 98χρονη κυρία που την έλεγαν Ιρένε Σέντλερ.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ιρένε εργαζόταν στο γκέτο της Βαρσοβίας ως ειδική υδραυλικός υπονόμων.

Είχε όμως κι έναν απώτερο σκοπό, επειδή γνώριζε ποια ήταν τα σχέδια των ναζί για τους Εβραίους. Η Ιρένε έβγαζε λαθραία βρέφη, τοποθετώντας τα στον πάτο της εργαλειοθήκης της ή -για τα μεγαλύτερα παιδιά – σε ένα σάκο από λινάτσα που είχε στην καρότσα του φορτηγού της.

Ακόμα, είχε ένα σκύλο στην καρότσα, που τον είχε εκπαιδεύσει να γαβγίζει όταν οι ναζί φαντάροι της άνοιγαν να μπει ή να βγει από το γκέτο. Οι φαντάροι, φυσικά, δεν ήθελαν πάρε-δώσε με το σκύλο, ενώ το γάβγισμά του κάλυπτε τους θορύβους/ήχους που έκαναν τα βρέφη/παιδιά!

Στο διάστημα που το έκανε αυτό, κατάφερε να φυγαδεύσει και να σώσει 2.500 παιδιά και βρέφη. Συνελήφθη, όμως, και οι ναζί τη χτύπησαν πάρα πολύ άσχημα και της έσπασαν και τα χέρια και τα πόδια. Η Ιρένε κράτησε ένα αρχείο με τα ονόματα των παιδιών που είχε διασώσει και το φύλαξε σ΄ένα γυάλινο βάζο που έθαψε κάτω από ένα δέντρο στην αυλή της.

Μετά τον πόλεμο, προσπάθησε να εντοπίσει όσους γονείς είχαν επιζήσει, για να επανενώσει τις οικογένειες. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν πεθάνει στους θαλάμους αερίων. Τα παιδιά τους, τα βοήθησε να τακτοποιηθούν σε θετές οικογένειες ή να υιοθετηθούν.

Το 2007, η Ιρένε προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Δεν επελέγη.

Ο πρόεδρος Ομπάμα το είχε κερδίσει ένα χρόνο πριν γίνει πρόεδρος, για την εργασία του ως «οργανωτής κοινότητας» για το ACORΝ… και ο Αλ Γκορ το κέρδισε το 2007, για ένα φιλμ σχετικά με την υπερθέρμανση της γης! Δεν χρειάζεται να σας θυμίσουμε ποιοι άλλοι το έχουν κερδίσει…

Εις μνήμην της Ιρένε Σέντλερ – 67 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου και των θηριωδιών των ναζί, φροντίστε να μάθουν κι άλλοι αυτή την ιστορία. Μπορείτε να την προωθήσετε ηλεκτρονικά, παίρνοντάς την από την ιστοσελίδα μας. Είναι επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί ότι ο κόσμος ποτέ δεν θα ξεχάσει, γιατί υπάρχουν ακόμη λάτρεις των ναζί.

Ακόμα και στην Ελλάδα μας…

Την βρήκα στην Αμαρυσία και αναζήτησα περισσότερα στοιχεία για την Σέντλερ εδώ

Από θύματα… «ανθρωποφάγοι»…

Για τον μέσο Ευρωπαίο οι λέξεις Μάου – Μάου είναι συνώνυμες της αγριότητας και του καννιβαλισμού. Η πολυετής προπαγάνδα της βρετανικής αυτοκρατορίας – της κακής  μητριάς Αγγλίας – υπήρξε παραπάνω από αποτελεσματική…

Και να τι αποκαλύπτεται τώρα: Οι αποικιοκράτες, λέει, κατέστρεφαν συστηματικά τα ντοκουμέντα και τα αρχεία που τεκμηρίωναν τα εγκλήματά τους. Και όσα διεσώθηκαν έμειναν κλειδαμπαρωμένα για περισσότερα από 50 χρόνια στο υπουργείο Εξωτερικών!

Τα έγγραφα περιλαμβάνουν μηνιαίες αναφορές για την «απομάκρυνση» των εχθρών των αποικιακών ηγεσιών, δείχνουν ότι οι υπουργοί στο Λονδίνο γνώριζαν για τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες του Μαόυ Μάου στην Κένυα, συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης ενός άντρα ο οποίος «ψήθηκε ζωντανός»

Αν δεν με πιστεύετε δείτε εδώ, το φρέσκο δημοσίευμα του Βήματος και του Guardian (εδώ υπάρχει και κυπριακό ενδιαφέρον).

Οσο για τις απώλειες και τις θηριωδίες των Μάου – Μάου, οι αριθμοί, που βρήκα στην Ελευθεροτυπία,  είναι αμείλικτοι. Χιλιάδες τα θύματα των επαναστατών και μόνο 63 των αποικιοκρατών… Πώς να αντιμετωπίσεις τα πυροβόλα;

Ευτυχώς ή δυστυχώς, η ιστορία ξαναγράφεται, έστω και μετά από δεκαετίες…

Η επιστροφή των Μάου – Μάου

Και για τους «προηγμένους» Δυτικούς πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι:

Σάλος στη Σουηδία από ανθρωπόμορφη τούρτα

Για περισσότερα σχετικά με την εξέγερση των Μάου – Μάου μελετήστε το άρθρο της wikipedia

Το τραγούδι έχει συνειρμικά άμεση σχέση…

Για όλα φταιν’ οι Έλληνες…

Την περασμένη εβδομάδα ο ΣΚΑΪ πρόβαλε ένα ντοκιμαντέρ μισής ώρας με τίτλο «Ξεχασμένα Βαλκάνια». Η πρώτη μου, έντονη, εντύπωση ήταν ότι η εκπομπή προσπαθούσε να εξωραΐσει την οθωμανική αυτοκρατορία – εντύπωση που είχα και για το προηγούμενο εγχείρημα των συντελεστών, το αμφιλεγόμενο 1821, που είε επίσης προβληθεί από τον ΣΚΑΪ.

Ψάχνοντας το ζήτημα λίγο καλύτερα, ανακάλυψα ότι το πόνημα αποτελούσε κομμάτι μιας πολύ μεγαλύτερης καμπάνιας που συγχρηματοδοτούν το Ινστιτούτο Γκαίτε και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποιος είναι το έναυσμα και ο σκοπός της; Ιδού:

Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά της οθωμανικής περιόδου στα Βαλκάνια απειλείται σοβαρά. Επιπλέον, ιστορικοί θεωρούν ότι ο τρόπος χρήσης της ιστορίας επηρεάζει την συνύπαρξη εθνών και εθνοτήτων στην περιοχή.

…

Αποτελείται από μια περιοδεύουσα έκθεση φωτογραφίας, σε συνεργασία με πέντε νέους διακκεριμένους φωτογράφους από την Αθήνα, το Βελιγράδι, τα Σκόπια, τα Τίρανα και το Πρίζρεν. Οι φωτογραφίες αφορούν 50 μνημεία που χτίστηκαν κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια και συνοδεύονται από κείμενα σχετικά με την κατασκευή, τη χρήση και την ιστορία τους.

Η έκθεση πλαισιώνεται από παράλληλες δράσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ντοκιμαντέρ, ιστοσελίδα, περίπατους σε μνημεία οθωμανικής περιόδου, και διαγωνισμό φωτογραφίας για παιδιά σχολικής ηλικίας και ενήλικες.

Χμ… Ώστε απειλείται η οθωμανική κληρονομιά στα Βαλκάνια…

Από το ντοκιμαντέρ μαθαίνουμε ότι στο παρελθόν όλοι οι Βαλκάνιοι ζούσαν αρμονικά υπό τη σκέπη των Οθωμανών.

Κάτι όμως άλλαξε…

Για να δούμε λοιπόν ποια ήταν η θρυαλλίδα…

videos.php (κλικ στο video «Γέννηση των Εθνών – Κρατών»)

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η αγαστή συνύπαρξη των βαλκανικών λαών με τους Τούρκους διαταράχτηκε από μια ομάδα αιμοβόρων Ελλήνων. Για όλα φταιν’ οι Έλληνες…

Σημειωτέον ότι το ντοκιμαντέρ αναμένεται να προβληθεί σε σχολεία ανά τα Βαλκάνια, προφανώς σε μια απόπειρα αναστοχασμού της Ιστορίας.

Μπράβο, παιδιά, άξιοι των επιδοτήσεων!

1929-1931: Μάθημα Ιστορίας σε 30′

Ανακάλυψα αυτή τη σειρά διαμάντι αναζητώντας κάτι άλλο στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ.
Δείτε το επεισόδιο στον σύνδεσμο που ακολουθεί. Διαρκεί κάτι παραπάνω από 30′ και θυμίζει ανησυχητικά πολύ την περίοδο που βιώνουμε. Συμπέρασμα: δεν διδαχθήκαμε τπτ απολύτως από την Ιστορία…

«Πανόραμα του αιώνα – επεισόδιο 22»

17 Νοεμβρίου 1973: Δεν ξεχνώ, δεν συγχωρώ…

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» στις 9/11/2003. Δεν το είχα υπ’ όψιν μου, μέχρι σήμερα που αναδημοσιεύθηκε εδώ.

Πρόκειται για την εξομολόγηση του εφέδρου που εισέβαλε στο Πολυτεχνείο στις 17 Νοεμβρίου 1973. Τα συναισθήματα που ένιωσα για τον αφηγητή καταδεικνύονται στον τίτλο της ανάρτησης.

“Τότε αισθανόμουν ότι έκανα κάτι καλό, κάτι μεγάλο. Στους “μαυροσκούφηδες”, στο Γουδί, είχα γίνει ο ήρωας που διέλυσε τους εχθρούς της πατρίδας, τα “παλιοκουμμούνια”, όπως λέγαμε τότε τους φοιτητές. Αυτά μου έλεγαν, αυτά πίστευα. Τι περιμένεις!.. Ούτε μια εφημερίδα δεν είχα διαβάσει μέχρι τότε. Είχα γίνει και εγώ φασίστας. Μέχρι που μπήκα μέσα, πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια έγινε ο εφιάλτης της ζωής μου“.

Ο στρατιώτης/οδηγός του τάνκ που γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου σπάει τη σιωπή του και μιλάει πρωτη φορα για το μακελειο της 17ης Νοεμβρίου 1973 σε ειδικό αφιέρωμα της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ που δημοσιεύτηκε στις 9/11/2003

1973-2003. Ο A. Σκευοφύλαξ, ο έφεδρος στρατιώτης του τεθωρακισμένου άρματος που εισέβαλε στο Πολυτεχνείο, σπάει την τριαντάχρονη σιωπή του και αποκαλύπτει όσα συνέβησαν τη μαύρη νύχτα που σημάδεψε τη σύγχρονη ελληνική ιστορία και στιγμάτισε για πάντα τη ζωή του. «Ντρέπομαι γι’ αυτό που ήμουν, γι’ αυτό που έκανα» λέει στην εκ βαθέων εξομολόγησή του. Μια στιγμή, μια ζωή. Στη «μία και μοναδική φορά» που δέχθηκε να ξύσει «τις πληγές του παρελθόντος», όπως λέει σε μια αποστροφή του λόγου του ο κ. Σκευοφύλαξ, περιγράφει λεπτό προς λεπτό τη στρατιωτική επιχείρηση της χούντας, η οποία ξεκίνησε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 16ης Νοεμβρίου με την έξοδο των τανκς στους δρόμους της Αθήνας και ολοκληρώθηκε στις 3.30 το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, με την αιματοβαμμένη εισβολή στο Πολυτεχνείο. Στη σπάνια μαρτυρία του ο κ. Σκευοφύλαξ μνημονεύει τις δραματικές στιγμές που εκτυλίχθηκαν στους δρόμους της Αθήνας, τις ειρηνικές εκκλήσεις των φοιτητών που ηχούσαν στα αφτιά του σαν «κραυγές εχθρών της πατρίδας».

Τις διαταγές των αδίστακτων στρατιωτικών που πίστεψε ότι ήταν «πατριώτες». Θυμάται – τότε με χαρά, τώρα με θλίψη – τον πόνο των φοιτητών που είδαν το όνειρό τους να τσαλακώνεται κάτω από τις ερπύστριες που ο ίδιος έθεσε σε κίνηση, τον τρόμο που ακολούθησε από τις λυσσαλέες επιθέσεις των αστυνομικών. Το απαράμιλλο θάρρος του φοιτητή που γύρισε και του είπε: «Τι κατάλαβες τώρα που μπήκες μέσα;». Την οργή που του προκάλεσε και λίγο έλειψε να τον οδηγήσει σε εν ψυχρώ δολοφονία. «Αυτός ο φοιτητής δεν ξέρει πόσο τυχερός στάθηκε εκείνη τη στιγμή… Αν έλεγε μια κουβέντα ακόμη, θα τον σκότωνα»! Οι λέξεις βγαίνουν με δυσκολία. Σε αυτή τη συνέντευξη του κ. A. Σκευοφύλακος μιλούν δύο πρόσωπα: ο 20χρονος έφεδρος στρατιώτης και ο 50χρονος βιοπαλαιστής. Αυτό είναι το τίμημα που πληρώνει, ακόμη και σήμερα, για μια ενέργεια που τον κατέστησε αρνητικό πρωταγωνιστή στην κρισιμότερη στιγμή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μια στιγμή, μια αιωνιότητα. Μετά την απόλυσή του από τον στρατό, ο A. Σκευοφύλαξ θα μοχθήσει για να ζήσει. «Στο μεροκάματο η ζωή μου άλλαξε 180 μοίρες. Εμένα που μου έμαθαν να μισώ τους κομμουνιστές, ψήφισα δύο φορές το KKE». Στα 30 του θα παντρευτεί, θα αποκτήσει παιδιά. Ζώντας σε μια γειτονιά των νοτίων προαστίων, όλα αυτά τα χρόνια αποφεύγει να μιλάει για τα γεγονότα εκείνης της νύχτας. Οσες φορές θα τον ρωτήσουν «τι σχέση έχεις με τον “πορτάκια” του Πολυτεχνείου;», θα μιλήσει για «μακρινό ξάδελφο που σκοτώθηκε σε τροχαίο»! Στη γυναίκα του θα ανοίξει την καρδιά του ύστερα από χρόνια. Στα τρία παιδιά του δεν το έχει αποφασίσει ακόμη. «Είμαι ένας άνθρωπος που δεν υπήρξε ποτέ 20 χρόνων. Ο έφεδρος στρατιώτης A. Σκευοφύλαξ σκοτώθηκε σε τροχαίο»!

1973-2003. Τριάντα χρόνια μετά, ο άνθρωπος που γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου θα πει για τους φοιτητές, τους νέους και τους εργαζομένους που αγωνίστηκαν για την πτώση της χούντας: «Είχαν μεγάλη ψυχή. Ηταν παλικάρια». Ο κ. Σκευοφύλαξ δεν θα ξεχάσει τη φοιτήτρια που τραυματίστηκε κατά την εισβολή του τανκ, την καθηγήτρια σήμερα του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Πέπη Ρηγοπούλου. «Θα ήθελα να τη δω, να της πω… Δεν τολμάω όμως. Τα λόγια δεν σβήνουν τις πράξεις».
«O στρατιώτης A. Σκευοφύλαξ σκοτώθηκε σε τροχαίο» «Στο μεροκάματο η ζωή μου άλλαξε 180 μοίρες. Εργάτης κατάλαβα ότι δεν μπορώ να έχω τα ίδια αιτήματα με τους εργοδότες. Εμένα που μου έμαθαν να μισώ τους κομμουνιστές, ψήφισα δύο φορές KKE»!

«Την ημέρα εκείνη ήμουν υπηρεσία. Στον στρατό είχα δέκα μήνες. Ημουν εκπαιδευτής στο Κέντρο Τεθωρακισμένων, στο Γουδί. Τότε οι “μαυροσκούφηδες” ήταν σώμα επιλέκτων. Πήγα εθελοντικά. Μόλις άρχισαν τα επεισόδια, μπήκαμε επιφυλακή. “Οι κομμουνιστές καίνε την Αθήνα” μας έλεγαν και εμείς τους πιστεύαμε. Θυμάμαι στο στρατόπεδο κάποιοι είχαν ραδιοφωνάκια και ακούγαμε στα κρυφά τον σταθμό του Πολυτεχνείου. “Παλιοκουμμούνια” θα καλοπεράσετε!” λέγαμε».

Στα 20 χρόνια του ο A. Σκευοφύλαξ βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα, στην επίλεκτη ομάδα του Σώματος των Τεθωρακισμένων κατέπνιξε την εξέγερση των φοιτητών. «Μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα της 16ης Νοεμβρίου, η ίλη μου πήρε εντολή να ετοιμαστεί για έξοδο. Αποφασίστηκε να βγουν πέντε δικά μας άρματα, κάτι γαλλικά AMX30. Εγώ ήμουν οδηγός στο πρώτο άρμα που βγήκε στον δρόμο». Στο ίδιο άρμα βρίσκονταν ο αξιωματικός Μιχάλης Γουνελάς, ως επικεφαλής, ο ανθυπασπιστής Λάμπρος Κωνσταντέλλος, ως οδηγός εδάφους, ο λοχίας Στέλιος Εμβαλωμένος και ο Γιάννης Τίρπας.

«Στη 1.15 το πρωί της 17ης Νοεμβρίου φτάσαμε στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Λίγο αργότερα διασχίζαμε την Αλεξάνδρας, όταν στο ύψος του IKA, στη στάση Σόνια, σταματήσαμε γιατί ο δρόμος ήταν κλειστός. Υπήρχαν οδοφράγματα, φωτιές και ακινητοποιημένα λεωφορεία. Με διάφορες μανούβρες αριστερά – δεξιά, μπρος πίσω, άνοιξα τον δρόμο και προχωρήσαμε» θυμάται ο κ. Σκευοφύλαξ. Ο δρόμος για τα τανκς ήταν ανοιχτός πλέον προς το Πολυτεχνείο. «Οταν φτάσαμε στη διασταύρωση της λεωφ. Αλεξάνδρας και της οδού Πατησίων, μας έδωσαν εντολή να σταματήσουμε. Εκεί, στην πλατεία Αιγύπτου, μείναμε περίπου μία ώρα. Ο κόσμος θυμάμαι ότι μας φώναζε “είμαστε αδέλφια, είμαστε αδέλφια”. Εγώ ήθελα να τους φάω. Τους έβλεπα σαν παράσιτα»!

Την έξοδο των τανκς από το Γουδί θα πληροφορηθούν οι Αθηναίοι από τον εκφωνητή του Πολυτεχνείου, τον Δημήτρη Παπαχρήστο. Παρά τις παρεμβολές της ΚΥΠ, το ραδιόφωνο των εξεγερμένων φοιτητών θα μεταφέρει στους Αθηναίους τον ανατριχιαστικό συριγμό από τις ερπύστριες των τανκς. Ο εκφωνητής απευθύνει έκκληση στα «στρατευμένα νιάτα» να μη χτυπήσουν. «Δεν θα χτυπήσουν τα παιδιά, τα αδέλφια μας οι φαντάροι, το φρούριο της ελευθερίας, το μόνο μέρος της Ελλάδας που είναι ελεύθερο. Δεν έχουμε όπλα. Προτάσσουμε μόνο ανοιχτά τα στήθη μας. Λαέ της Αθήνας, όλοι μαζί το σύνθημα: λαός και στρατός μαζί. Δεν θα χτυπήσει ο στρατός!».

Με νεότερη εντολή των στρατιωτικών που κατευθύνουν την επιχείρηση «Εκκένωσις του Πολυτεχνείου» τα πέντε τανκς προωθούνται προς το Μουσείο. H ώρα της αιματοβαμμένης επέμβασης πλησιάζει. «Μας είπαν να πάμε κοντά στο Πολυτεχνείο, αλλά όχι μπροστά στην πόρτα. Αυτό κάναμε. Σταματήσαμε λίγα μέτρα πιο πέρα». Στη θέα των τανκς εκατοντάδες φοιτητές πλησιάζουν στην πύλη, ανεβαίνουν στα κάγκελα, φωνάζουν συνθήματα συναδέλφωσης.

Με διάφορους απειλητικούς ελιγμούς και μαρσαρίσματα που ακούγονται σαν κανονιές, οι οδηγοί των τανκς προσπαθούν να κάμψουν το ηθικό των φοιτητών. Ο εκφωνητής του Πολυτεχνείου απευθύνει νέα έκκληση να αποφευχθεί η αιματοχυσία. «Οι φαντάροι δεν ανήκουν στη χούντα. H χούντα στηρίζεται στο μέταλλο, στηρίζεται στα τανκς, στο σίδερο. H καρδιά των φαντάρων έχει τον ίδιο παλμό με τη δικιά μας. Αγαπάτε τους φαντάρους. Ελληνικά στρατευμένα νιάτα, ο λαός δεν σας κρατάει κακία. Ξέρει ότι είστε μαζί μας».

H ώρα έχει πάει 2 το πρωί. «Φτάνοντας μπροστά στην πόρτα, έστριψα το άρμα προς το Πολυτεχνείο, με γυρισμένο το πυροβόλο προς τα πίσω. Θυμάμαι ότι σηκώθηκα από τη θέση μου και εγώ και το άλλο πλήρωμα. Δεκάδες φοιτητές κρέμονταν από τα κάγκελα, ενώ εκατοντάδες βρίσκονταν στον προαύλιο χώρο. Εδειχναν πανικόβλητοι». Ο κ. Σκευοφύλαξ φέρνει στη μνήμη του τα φοβισμένα πρόσωπα των συνομηλίκων του που ήταν μέσα στο Πολυτεχνείο. Χαμηλώνει το βλέμμα του. «Και εγώ, να σκεφτείς ότι τους έβλεπα σαν μαμούνια που ήθελα να τα φάω»!

Με ολοένα μεγαλύτερη ένταση και αγωνία οι φοιτητές φωνάζουν προς τους στρατιώτες «είμαστε αδέλφια, αφήστε τα άρματα», ενώ ο εκφωνητής του Πολυτεχνείου καλεί το πλήθος να δείξει αυτοσυγκράτηση. «Απομονώστε τους προβοκάτορες. Δεν έχουμε να μοιράσουμε τίποτα με το στρατό. Δεν θέλουμε να χυθεί ελληνικό αίμα». Ο Δημήτρης Παπαχρήστος ψάλλει τον εθνικό ύμνο. Το ίδιο κάνουν και οι χιλιάδες νέοι που βρίσκονται στο Πολυτεχνείο.

Ενα τέταρτο πριν από τις 3 το πρωί οι στρατιωτικοί δίνουν προθεσμία λίγων λεπτών στους φοιτητές για να αποχωρήσουν από το Πολυτεχνείο, να παραδοθούν. Κάποιοι από τους φοιτητές που θέλουν να αποχωρήσουν δοκιμάζουν να απασφαλίσουν την κεντρική πύλη. Δεν τα καταφέρνουν. Πίσω από την πύλη είναι σταθμευμένο ένα αυτοκίνητο Μερτσέντες που μπλοκάρει το άνοιγμά της. Ο επικεφαλής των τεθωρακισμένων αρμάτων εκνευρίζεται. Οργισμένος φωνάζει: «Τσογλάνια, ρεζιλεύετε το στράτευμα!» και δίνει σήμα για την επέλαση του άρματος.

«Τότε ήρθε ο οδηγός εδάφους του άρματος και μου λέει: “Θα μπούμε μέσα, θα ρίξουμε την πύλη. Ετοιμάσου!”» λέει ο κ. Σκευοφύλαξ. «Πήρα θέση και ξεκίνησα. Δεν έβλεπα πολλά πράγματα, δεν είχα καλό οπτικό πεδίο, γιατί κοιτούσα πλέον από τη θυρίδα του άρματος. Δέκα εκατοστά πριν από την πόρτα, σταμάτησα. Σταμάτησα σκόπιμα. Αυτό φαίνεται στο βίντεο της εποχής. Στο φρενάρισμα, οι φοιτητές τρομαγμένοι έφυγαν προς τα πίσω. Αν έμπαινα με ταχύτητα, θα σκότωνα δεκάδες άτομα που εκείνη τη στιγμή ήταν κρεμασμένα στα κάγκελα».

Λίγα λεπτά αργότερα ο A. Σκευοφύλαξ θα μαρσάρει δυνατά. Ο δυνατός προβολέας του τανκ σκοπεύει την πύλη. «H καγκελόπορτα έπεσε αμέσως. Πίσω από τη σιδερένια πύλη ήταν σταθμευμένο το Μερσεντές το οποίο είχαν βάλει εκεί οι φοιτητές για να φράξουν την είσοδο. Το έκανα αλοιφή. H αριστερή ερπύστρια το έλιωσε. Με το που έπεσε η πύλη του Πολυτεχνείου εισέβαλαν οι αστυνομικοί για να συλλάβουν τους φοιτητές. Λίγο αργότερα κατέβηκα και εγώ από το άρμα και μπήκα στον χώρο του Πολυτεχνείου. Δεν υπήρχε νεκρός. Θα μπορούσε όμως και να υπάρχουν νεκροί» λέει με μοναδική ειλικρίνεια.

Στο εσωτερικό του Πολυτεχνείου επικρατεί πανδαιμόνιο. Διαφωτιστική είναι η περιγραφή που δίνει ο εισαγγελέας Δημήτρης Τσεβάς στην έκθεση που συνέταξε το 1974 για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου: «Εντρομοι και εμβρόντητοι οι σπουδασταί κυριεύονται από την ενώπιον του εσχάτου κινδύνου φοβεράν αγωνίαν. Υπό την πίεσιν πλήθους ανθρώπων καταρρίπτεται τμήμα των προς την οδόν Στουρνάρη κιγκλιδωμάτων. Και διά του δημιουργηθέντος ανοίγματος εξέρχονται οι σπουδασταί κατά μάζας. Νέον, όμως, δι’ αυτούς αρχίζει μαρτύριον. Υβρεις κατ’ αυτών εκτοξεύονται και καταδιωκόμενοι βαναύσως κακοποιούνται».

Οπως αναφέρει ο κ. Σκευοφύλαξ, «αστυνομικοί κυνηγούσαν και χτυπούσαν τους φοιτητές όπου τους έβρισκαν. Αν δεν ήταν οι ΛΟΚατζήδες να τους σταματήσουν – θυμάμαι ότι πολλές φορές πιάστηκαν στα χέρια μαζί τους – δεν ξέρω και γω τι θα γινόταν». Λίγο αργότερα οι στρατιώτες σχηματίζουν έναν διάδρομο για να περάσουν ασφαλείς οι φοιτητές. Για το θέμα αυτό, στο πόρισμα Τσεβά υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά: «Εμπροσθεν μεν της πύλης του Πολυτεχνείου δημιουργείται διάδρομος υπό των στρατιωτών μέσω του οποίου διέρχονται οι εξερχόμενοι, κατευθυνόμενοι προς την οδόν Τοσίτσα, εντός δε του Πολυτεχνείου βοηθούν, προστατεύουν και εις τους ώμους των πολλούς αδυνάτους κρατούν διά να δυνηθούν να υπερπηδήσουν το υψηλόν κιγκλίδωμα. Και επεισόδια μεταξύ στρατιωτικών και αστυνομικών λαμβάνουν χώραν εν τη προσπαθεία των πρώτων να προστατεύσουν τους φοιτητάς από το διωκτικόν μένος των άλλων».

Μέσα στο Πολυτεχνείο ο A. Σκευοφύλαξ είδε πολλούς τραυματίες και ίσως, όπως λέει, και νεκρούς. «Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου ήταν πολύ χτυπημένοι, θυμάμαι ότι είδα πολλούς τραυματίες, ενώ τρεις-τέσσερις ήταν σωριασμένοι κάτω, ακίνητοι. Δεν ξέρω αν ήταν νεκροί. Δεν κοίταξα να δω. Κάποια στιγμή ένας φοιτητής όρμησε κατά πάνω μου και μου είπε: “Τι κατάλαβες τώρα που μπήκες;”. Αφήνιασα. Εβγαλα το πιστόλι και προτάσσοντάς το γύρισα και του είπα ουρλιάζοντας: “Σκάσε, ρε κωλόπαιδο, μη σε καθαρίσω”. Αυτός ο φοιτητής δεν ξέρει πόσο τυχερός στάθηκε εκείνη τη στιγμή… Αν έλεγε μια κουβέντα παραπάνω, θα τον σκότωνα! Τέτοιος ήμουν. Ενας φασίστας».

Παρά τον πόνο τους, οι φοιτητές θα δείξουν μεγαλείο ψυχής απέναντι στον στρατιώτη που ισοπέδωσε το όνειρό τους. Αδιάψευστη απόδειξη, η μαρτυρία του κ. Σκευοφύλακα: «Οπως περνούσαν οι φοιτητές θυμάμαι ότι έριχναν μέσα στο τανκ πακέτα τσιγάρα και ό,τι προμήθειες είχαν μαζί τους. Οταν γυρίσαμε στο Γουδί, το άρμα έμοιαζε με περίπτερο. Οσο σκέφτομαι ότι οι φοιτητές μας έδιναν σάντουιτς και τσιγάρα, μετά απ’ όσα τους κάναμε… Δεν μπορώ να το συχωρέσω αυτό το πράγμα στον εαυτό μου. Σκέφτομαι τι πήγα και έκανα!..».

Την αναγνώριση των φοιτητών για ορισμένους από τους αξιωματικούς του στρατού και τους έφεδρους στρατιώτες θα διαπιστώσει αργότερα και ο εισαγγελέας: «Πολλοί αξιωματικοί και στρατιώται παρεμβαίνουν προς προστασίαν των φοιτητών. Και υπήρξε πηγαία και βαθειά η ευγνωμοσύνη πολλών εξ αυτών προς τους αγνώστους σωτήρας των, ως εις τας καταθέσεις των τούς αποκαλούν με συγκίνησιν»!

Εκατοντάδες φοιτητές καταφέρνουν να βγουν έξω από το Πολυτεχνείο, ξεχύνονται στους γύρω δρόμους, τρέχουν να φύγουν, να γλιτώσουν τη ζωή τους, καθώς γίνονται στόχος ελεύθερων σκοπευτών. «Απομακρυνόμενοι όμως του Πολυτεχνείου αγωνιώδεις τούς αναμένουν εκπλήξεις. Από παντού τους καταδιώκουν και τους χτυπούν. Εις την γωνίαν των οδών Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας άνδρες της ΚΥΠ εν πολιτική περιβολή τους χτυπούν ανηλεώς και πυροβολούν κατ’ αυτών, ενώ εις την ταράτσαν ενός των αυτόθι κτιρίων έχουν εγκαταστήσει πολυβόλον. Εις τας ταράτσας των γύρω κτιρίων επισημαίνονται ελεύθεροι σκοπευταί υπό του ιδίου Διευθυντού της Αστυνομίας να επιτελούν το φονικόν έργον των»!

Την ίδια στιγμή, όπως επισημαίνεται στην ίδια έκθεση, «ομάδες τραμπούκων και επικινδύνων τρωκτικών της γαλήνης του τόπου εκδηλώνουν το εγκληματικόν μένος των κατά των ατυχών σπουδαστών που κατά μάζας εξέρχονται του Πολυτεχνείου». Οι τραμπούκοι είναι άνδρες της ΕΣΑ, οι οποίοι δεν διστάζουν, μάλιστα, να κακοποιήσουν ακόμη και πανεπιστημιακό γιατρό, ο οποίος, μαζί με τη σύζυγό του, είχε σπεύσει να βοηθήσει τους ανυπεράσπιστους φοιτητές.

Στη συμβολή των οδών Πατησίων και Στουρνάρη «άνδρες εν πολιτική περιβολή, κραδαίνοντες ρόπαλα, εξήλθον από ομάδα αυτόθι ευρισκομένων αστυνομικών και εκακοποίησαν σεβάσμιον καθηγητή Πανεπιστημίου, την σύζυγόν του και νεαρόν σπουδαστήν, διότι εξήρχοντο του Πολυτεχνείου, ένθα ο καθηγητής-ιατρός και η σύζυγός του είχον μεταβή προς εκπλήρωσιν του ανθρωπιστικού και ιατρικού των καθήκοντος. Και οι ροπαλοφόροι ούτοι ήσαν άνδρες της ΕΣΑ εν πολιτική περιβολή. Εις το πανδαιμόνιον τούτο της εξόδου των φωνών, των κραυγών, των οιμωγών, των καταδιώξεων και των πυροβολισμών έπεσαν οι περισσότεροι εκ του πλήθους των τραυματιών».

Οταν επέστρεψε στο Γουδί, στη βάση των Τεθωρακισμένων, ο κ. Σκευοφύλαξ έγινε δεκτός με ζητωκραυγές. Ηταν το τιμώμενο πρόσωπο. «Οταν γυρίσαμε στο στρατόπεδο, έγινα ήρωας. Οι στρατιωτικοί μου έδιναν συγχαρητήρια. Τότε αισθανόμουν ότι ήμουν κάποιος, ότι έκανα κάτι καλό, κάτι μεγάλο. Είχα γίνει ο ήρωας που διέλυσε τους εχθρούς της πατρίδας, τα “παλιοκουμμούνια”, όπως λέγαμε τότε τους φοιτητές. Αυτά μου έλεγαν, αυτά πίστευα. Ενιωθα περήφανος. Ημουν και εγώ φασίστας».

Οκτώ ημέρες αργότερα, κάτι θα σπάσει μέσα του. Το φρόνημά του θα κλονισθεί, όταν θα δει τον «εθνοσωτήρα» να καθαιρείται και να περιφρονείται από τους συνοδοιπόρους του, αυτούς που πιο πριν ορκίζονταν στο όνομά του. «Την επόμενη εβδομάδα έγινε η στάση του Ιωαννίδη. Ημουν πάλι σε επιφυλακή. Μας πάνε στο ΓΕΣ. Στο προαύλιο λάβαμε θέσεις. Δεν ξέραμε γιατί πήγαμε εκεί. Δεν μας είπαν. Γυρνώντας στο Γουδί μάθαμε ότι “έριξαν” τον Παπαδόπουλο» αναφέρει ο κ. Σκευοφύλαξ. «Τότε μέσα μου κάτι άλλαξε. Αυτοί που τον παρουσίαζαν σαν θεό, τώρα τον έβριζαν. Δεν μπορούσα να το καταλάβω αυτό. “Μα είναι τόσο πουλημένοι όλοι τους;” αναρωτήθηκα. Αυτοί πάνε όπου φυσάει ο βοριάς. “Πουλημένα τομάρια” είπα μέσα μου. Θυμάμαι ότι ο Μιχάλης Γουνελάς παρέδωσε τα γαλόνια του στους άνδρες της ΕΣΑ, που ήρθαν στο Κέντρο και τον συνέλαβαν».

Με τη Μεταπολίτευση ο στρατιώτης A. Σκευοφύλαξ θα βρεθεί στα σύνορα. «Ο Καραμανλής είχε πει “τα άρματα στα σύνορα”. Ηταν τα γεγονότα της Κύπρου. Πήγαμε Αλεξανδρούπολη. Μετά από έξι μήνες πήρα άδεια. Αντί να απολυθώ στους 22 μήνες, έφτασα στους 30. Εφεδρεία στην εφεδρεία. Οταν απολύθηκα, όλα είχαν αλλάξει μέσα μου».

Στη Δυτική Αθήνα, όπου κατοικούσε με τους γονείς και τα δύο αδέλφια του, θα αναζητήσει δουλειά. «Στο μεροκάματο η ζωή μου άλλαξε 180 μοίρες. Εκανα όποια δουλειά μπορείς να φανταστείς. Εργάτης κατάλαβα ότι δεν μπορώ να έχω τα ίδια αιτήματα με τους εργοδότες. Εμένα που μου έμαθαν να μισώ τους κομμουνιστές, ψήφισα δύο φορές KKE»!

Ολα αυτά τα χρόνια ο κ. Σκευοφύλαξ θα κάνει μια ήρεμη ζωή. Σπίτι – δουλειά, δουλειά – σπίτι. Ποτέ δεν θα μιλήσει για το Πολυτεχνείο. Δεν θα αισθανθεί να τον ενοχλούν. Μόνο μία φορά το επώνυμό του τον έφερε σε δύσκολη θέση. «Στη δουλειά πριν από χρόνια κάποιος άκουσε πώς με λένε και ρώτησε αν έχω κάποια σχέση με τον “πορτάκια”, όπως είπε, του Πολυτεχνείου. “Ξάδελφός μου είναι, μακρινός. Σκοτώθηκε σε τροχαίο” απάντησα. Είμαι ένα άνθρωπος που δεν υπήρξε ποτέ 20 χρονών. Ο έφεδρος στρατιώτης A. Σκευοφύλαξ σκοτώθηκε σε τροχαίο! Οι φίλοι μου δεν ξέρουν ποιος είμαι ούτε κανείς στη γειτονιά. Μόνο η γυναίκα μου το ξέρει. Της το είπα ύστερα από χρόνια. Στα παιδιά μου δεν το είπα ακόμη».

1973-2003. Με μια αυτοκριτική διάθεση που σπανίζει, ο κ. Σκευοφύλαξ δεν θα διστάσει να πει: «Ντρέπομαι γι’ αυτό που ήμουν, γι’ αυτό που έκανα. Στη θέση μου θα μπορούσε να βρεθεί ο καθένας, έφεδρος στρατιώτης ήμουν άλλωστε. Δεν με απαλλάσσει όμως αυτό. Μέχρι που μπήκα μέσα, πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια έγινε ο εφιάλτης της ζωής μου».

Για τους ανθρώπους που αντιστάθηκαν στη χούντα, ο κ. Σκευοφύλαξ θα μιλήσει με κολακευτικά λόγια. «Είχαν μεγάλη ψυχή. Ηταν παλικάρια. Δεν ξέρω αν έχει νόημα, αλλά θα ήθελα να τους πω μια μεγάλη συγγνώμη». Ο οδηγός του τανκ που μπήκε στο Πολυτεχνείο δεν θα ξεχάσει τη νεαρή φοιτήτρια που τραυματίστηκε σοβαρά κατά την εισβολή του τανκ, την καθηγήτρια – σήμερα – του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Πέπη Ρηγοπούλου. «Πιστεύω ότι αν τη δω σήμερα, δεν θα ξέρω τι να της πω. Πολλές φορές όλα αυτά τα χρόνια πέρασε από το μυαλό μου να τη συναντήσω, αλλά σταματούσα. Θα ήθελα να τη δω, να της πω… Δεν τολμάω όμως. Τα λόγια δεν σβήνουν τις πράξεις».

Μ. Γλέζος: «Σήμερα αποκαταστάθηκε το πραγματικό νόημα της 28ης Οκτωβρίου!» (Ηχητικό)

Άξιος!

“Σήμερα αποκαταστάθηκε το πραγματικό νόημα της 28ης Οκτωβρίου! Πριν από 71 χρόνια ο λαός μας είπε το “όχι” όπως έκανε και σήμερα. Και το νόημα της ημέρας είναι αυτό. Οι παρελάσεις να γίνονται μπροστά στο λαό, όπως συμβαίνει σήμερα στη
Θεσσαλονίκη!”. Αυτό δήλωσε ο Μανώλης Γλέζος μιλώντας λίγο μετά τις 12.30 σε τηλεοπτικό σταθμό, δίνοντας τη πραγματική διάσταση των γεγονότων. Μπράβο Μανώλη!

Το βρήκα και το άκουσα εδώ

Ένα potpourri όσων συνέβησαν σήμερα στις παρελάσεις ανά την επικράτεια

“Οι συνταγές της πείνας…” Τι έτρωγαν οι Έλληνες στην περίοδο της Γερμανικής Κατοχής

Aναδημοσίευση από τον ιστοτόπο 24 γράμματα

Την εποχή που εξαφανίστηκαν οι γάτες και οι σκύλοι…

Του Νίκου Ιωάννου – εκπαιδευτικού

Τα …γκουρμέ της Κατοχής

Γαϊδουροκεφαλές …φιλέτο, χόρτα γιαχνί και σαρδέλες για δώρο

Τέτοιο καιρό, πριν από 70 περίπου χρόνια, τον Απρίλη του 1941, οι Γερμανοί έμπαιναν στην Αθήνα (27 Απρίλη) και ξεκινούσε για την Ελλάδα η κατοχή. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, τα τρόφιμα εξαφανίζονται, η πείνα γίνεται μόνιμος σύντροφος του ελληνικού πληθυσμού με αποτέλεσμα περίπου 40.000 συμπατριώτες μας να χάσουν τη ζωή τους το χειμώνα του ΄41 – ΄42.

Γιατί τα θυμηθήκαμε όλα αυτά;
Τα φαγητά που έτρωγε ο κόσµος στη γερµανοκρατούµενη Αθήνα, οι «Συνταγές της… πείνας» (εκδόσεις Οξυγόνο 2011), είναι το αντικείµενο πρωτότυπης ιστορικής έρευνας της γνωστής ιστορικού Ελένης Νικολαΐδου*, που αναδεικνύει ανάγλυφα ιστορίες καθηµερινής τρέλας στην κατεχόµενη πόλη.

Στα χρόνια της Κατοχής, τα χόρτα ήταν στο επίκεντρο των συνταγών στα αλµυρά φαγητά και η σταφίδα στα γλυκά
«Παίρνετε τις ντοµάτες, αν τις βρείτε, τις λειώνετε, τις βράζετε και µετά ρίχνετε τις ελιές: 5 µε 6 ελιές για κάθε άτοµο της οικογένειας. Να µια νόστιµη σούπα που δεν την είχατε σκεφτεί πριν». Τέτοιου τύπου συµβουλές έδιναν καθηµερινά οι εφηµερίδες της Κατοχής, καθώς οι ελλείψεις προϊόντων, οι αστρονοµικές τιµές, η µαύρη αγορά έκαναν την επιβίωση δύσκολη και έφερναν την ασιτία προ των πυλών.

Αν σε κάποιον είχε περισσέψει από το µεσηµέρι ένα πιάτο φασολάκια γιαχνί, ο περίφηµος Νίκος Τσελεµεντές στη στήλη του σε εφηµερίδα πρότεινε: «Ψιλοκόψτε το περίσσευµα, ρίξτε το στην κατσαρόλα, ρίξτε και αρκετό νερό, βάλτε και µερικές ελιές και έτοιµη η σούπα». Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνά της µε τίτλο «Οι συνταγές της… πείνας», η ιστορικός Ελένη Νικολαΐδου παρουσιάζει όλες τις λεπτοµέρειες της δύσκολης καθηµερινότητας του Αθηναίου στην Κατοχή µαζί µε περισσότερες από εβδοµήντα σελίδες µε τις συνταγές που χρησιµοποιούσαν τότε οι άνθρωποι για να στρώνουν ένα τραπέζι, έστω και εκ των ενόντων. Φασολάκια χωρίς φασόλια, µουσταλευριά χωρίς… µούστο, βλίτα ογκρατέν, βλιτοκεφτέδες, βιεννέζικο «νόκερλ» από πατάτες, λάχανο µε κάστανα, µελιτζάνεςµε πουρέ πατάτας, κολοκύθια γεµιστά µε τραχανά, σπανακοπίλαφο, σέσκουλα πουρέ, κυδωνόπαστο, µαρµελάδα πορτοκάλι χωρίς ζάχαρη, τσάι πορτοκαλιού.

Τα χόρτα ήταν στο επίκεντρο των συνταγών στα αλµυρά και η σταφίδα στα γλυκά. Η σταφίδα άλλωστε, λόγω της µεγάλης θερµιδικής της αξίας, έσωσε κόσµο στην Κατοχή.

Επιπλέον, όλα αυτά είχαν όνοµα και µάλιστα ευφάνταστο: λέγονταν «πολεµικά εδέσµατα».

Μπορεί και να τα… ξαναχρειαστούµε, λέει µεταξύ σοβαρού και αστείου η συγγραφέας Ελένη Νικολαΐδου που, εκτός από το ότι συµβουλεύτηκε µια εκτενή βιβλιογραφία, αποδελτίωσε τρεις εφηµερίδες της εποχής: τα «Αθηναϊκά Νέα», την «Καθηµερινή» και τη «Βραδυνή». Ενώ ταυτόχρονα κατέγραψε και το βασικό χρονολόγιο της κατοχικής Αθήνας µε τις διαδικασίες παράδοσης της πόλης, τις τρεις κυβερνήσεις (Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλου, Ράλλη) της περιόδου αυτής, τις πρώτες απεργίες των δηµοσίων υπαλλήλων, τις πρώτες αντιστασιακές ενέργειες, τις µαζικές εκτελέσεις. Το αποτέλεσµα είναι εντυπωσιακό. Διαβάζοντας µαθαίνουµε λ.χ. ότι παγωτά και πάστες φτιάχνονταν από σταφιδίνη. Και ότι είδος µεγάλης κατανάλωσης ήταν η σταφιδόπαστα που φτιάχνεται από µαύρες σταφίδες και μοιάζει µε κέικ.
Διαβάζουµε ότι στα περισσότερα εξοχικά κέντρα οι πελάτες τότε προσέρχονταν µε τα φαγητά τους. Και ότι δεν ήταν λίγα τα εξοχικά κέντρα που νοίκιαζαν τα καθίσµατά τους µε µοναδική υποχρέωση του πελάτη να πάρει ένα ποτήρι κρύο νερό.

Στα Χαυτεία υπήρχαν ζαχαροπλαστεία που πωλούσαν γλυκίσµατα ακατάλληλα προς βρώση, κατασκευασµένα µε τσουένι (ρίζα κέθρου) και άλλες επιβλαβείς ουσίες. Το σαπούνι ήταν σπάνιο. Κάποιοι αετονύχηδες πωλούσαν νέο είδος σαπουνιού που, αν το χρησιµοποιούσες, κατέστρεφες τα ρούχα σου ή βρώµιζες το σώµα σου χειρότερα από πριν.

Οι γάµοι γίνονταν µε µαύρα κουφέτα! Επειδή τα κουφέτα ήταν πανάκριβα και δυσεύρετα, έφτιαχναν κουφέτα από καμένη ζάχαρη.

Ως νόστιµο χειµωνιάτικο φρούτο οι άνθρωποι κατανάλωναν κούµαρα. Τα κούµαρα έχουν γλυκιά γεύση, αλλά είναι γεµάτα µε σκληρούς σπόρους και πρέπει να τρώγονται σε µια συγκεκριµένη φάση ωρίµανσης, ενώ δεν αντέχουν σχεδόν καθόλου µετά τη συγκομιδή.

Οι τιµές των βιβλίων δεκαπλασιάστηκαν µέσα στους πρώτους µήνες του 1942. Κι επειδή από τους πρώτους ήδη µήνες της Κατοχής είχαν επιταχθεί τα αυτοκίνητα, η βενζίνη είχε έλλειψη και τα µέσα µεταφοράς σπάνιζαν, οι Αθηναίοι διένυαν τις περισσότερες αποστάσεις µε τα πόδια. Τα γαϊδούρια έγιναν της µόδας, αλλά ένα γαϊδουράκι κόστιζε όσο κόστιζε προπολεµικά µια µοτοσυκλέτα. Αργότερα τα έσφαζαν κι αυτά για το κρέας τους.

Σαρδέλες για δώρο
Στις γιορτές, οι Αθηναίοι συνέχιζαν να ανταλλάσσουν επισκέψεις, αλλά για δώρα έδιναν τρόφιµα. Τα καταστήµατα πλάσαραν στις βιτρίνες ως καλύτερα δώρα µεγάλες στολισµένες σακούλες που περιείχαν δύο κοµµάτια µαντολάτο, δύο κοµµάτια παστέλι, πενήντα φιστίκια, πενήντα αµύγδαλα κ.ο.κ. Οι βασιλόπιτες από χαρουπάλευρο και σταφίδες κόστιζαν µια περιουσία. Τα Χριστούγεννα του 1941 ένα µαγαζί πωλούσε για πρωτοχρονιάτικο δώρο παστές σαρδέλες. Ο καθένας πωλούσε ό,τι µπορούσε. Κατάστηµα που προπολεµικά πωλούσε µόνο ηλεκτρικά είδη τώρα δίπλα στην ηλεκτρική συσκευή είχε ένα µικρό, πανάκριβο γλυκό,50 δραχµές το κοµµάτι. Και τα γνωστά ανθοπωλεία της Βασιλίσσης Σοφίας στη Βουλή πουλούσαν επίσης µελιτζάνες, κολοκυθάκια και παντζάρια…

Γάτες και σκύλοι
Τον πρώτο χειµώνα της Κατοχής εξαφανίστηκαν από την Αθήνα γάτες και σκύλοι για ευνόητους λόγους. Η Αστυνοµία συνέλαβε κάποιον που προσπαθούσε να πουλήσει σκύλο ράτσας «λουλού» ως αρνάκι γάλακτος. Αλλος συνελήφθη να πουλάει κοκκινιστές γάτες στην κατσαρόλα, ενώ µια γάτα ήταν γδαρµένη και την πωλούσε για κουνέλι. Σε µια συνοικία της Αθήνας, τον Ασύρµατο, µια γυναίκα έσφαζε σκυλιά, τα µαγείρευε και τα πουλούσε ως φαγητό. Οταν πιάστηκε, είχε µαγειρέψει έναν σκύλο µε κολοκυθάκια. Το σκληρό κρέας είχε βάλει σε υποψίες έναν πελάτη που µασούσε το κρέας και δεν µπορούσε να το καταπιεί.

Σύμφωνα με την Ελένη Νικολαΐδου το Μάρτιο του 1942 συνελήφθη κάποιος που είχε µαζί του τρεις γαϊδουροκεφαλές και τις πήγαινε σε εστιατόριο. Ο εν λόγω πολίτης έσφαζε συστηµατικά γαϊδούρια και τα καλύτερα κοµµάτια των ζώων τα πωλούσε σε πολυκατοικίες του Κολωνακίου ως… µοσχαρίσια φιλέτα. Τα λιγότερο καλά τα πήγαινε σε άλλες συνοικίες. Στην Καισαριανή διέθεταν κατά σύστηµα το κοινό αλογίσιο κρέας, το οποίο γινόταν ανάρπαστο. Ο Τύπος, µάλιστα, δεν δίστασε να επιδοκιµάσει την πρακτική: «Σ’ όλον τον κόσµον τρώγεται τοάλογον. Και εφ’ όσον έχει επιστηµονικώς διαπιστωθεί ότι είναι κατάλληλον προς βρώσιν είναι ακατανόητον, µε τας σηµερινάς µάλιστα δυσχερείας, να το κρατάµε µακριά από τις κουζίνες µας».

* Η Ελένη Νικολαΐδου είναι εκπαιδευτικός, μέλος του συντονιστικού οργάνου διαχείρισης του Εκπαιδευτικού Δικτύου Ενημέρωσης alfavita (www.alfavita.gr) και συγγραφέας επιστημονικών βιβλίων.

Ελένη Νικολαΐδου, «Οι συνταγές της… πείνας. Η ζωή στην Αθήνα την περίοδο της Κατοχής», Εκδ. Οξυγόνο, σελ. 200, τιµή: 14,40 ευρώ

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης πέρασε σήμερα στην Ιστορία…

…αφού υπήρξε ζώσα Ιστορία…